Edukacyjne Wyzwania Medialne
Wstęp. Elitarna czy egalitarna szkoła 21. wieku?
Wybory osób do podwórkowych gier sportowych lub towarzyskich mają charakter elitarny. Stający na czele grup liderzy są postrzegani przez dzieci jako jednostki wartościowe w konkretnych dziedzinach zmagań jak np. gra w piłkę nożną, w zbijanego czy badmintona. Wyróżniające się sprawnością fizyczną lub sprytem jednostki dają zespołowi gwarancję odniesienia sukcesu lub zadowolenia, przekładając się na odczuwanie spełnienia i radości. Pragnienie działania w grupie, poczucie wagi odgrywanej w niej roli na drodze do wspólnego sukcesu wyciąga z domów dzieci i młodzież.
1. Idea EWM
Na szkolnych korytarzach funkcjonują dwa światy, tradycyjny i nowoczesny, papierowy i elektroniczny. Pierwszy został oparty na sprawdzonych programach nauczania. Zawdzięczamy im rozwój cywilizacyjny i pojawienie się komputerów reprezentujących świat informatyczny, którego symbolem stały się smartfony. Uczniowie niemal nie rozstają się z tymi urządzeniami, bo dają im poczucie wspólnoty pokoleniowej i łączą ze światem nowoczesnym. Niestety dla procesów edukacyjnych wszystko, co nie dotyczy życia w świecie wirtualnym, młode pokolenia postrzegają jako przestarzałe i nudne.
Problem w tym, że generalnie nauczanie i uczenie się oparte jest na zapamiętywaniu, przetwarzaniu informacji i twórczym myśleniu. Nauka o rozwoju ludzkiego mózgu dowodzi, iż skuteczność nauczania zależy bezpośrednio od pojawiania się emocji. To, co pamiętamy lepiej, wynika właśnie z doznań emocjonalnych towarzyszących procesowi uczenia się i zapamiętywania.
Edukacja jest procesem rozciągniętym w czasie i z racji dorastania (dojrzewania) zależnym od indywidualnych predyspozycji ucznia. Pragnąc czegokolwiek nauczyć, szkoła musi tworzyć nowoczesne metody przekazywania treści do zapamiętania. Dobrze byłoby, gdyby towarzyszyły im pozytywne emocje rozpoznawane przez uczniów jako elementy świata informatycznego. Dorastają w nim i w zasadzie tam, w social mediach, aplikacjach telefonicznych lub komputerowych, kształtują swój wizerunek. Szkoła nie może systemowo ignorować rzeczywistość, odrzucać ją jako potrzebę wydumaną, przejściową, ot, modę na facebooki, instagramy, snapchaty, twittery etc. Współczesnym światem rządzą multimedia i należy je włączyć do codziennej szkolnej rzeczywistości.
Edukacyjne Wyzwania Medialne (EWM) powstały w celu łączenia dwóch światów: tradycyjnego z nowoczesnym. Aby to łączenie miało najlepszą jakość, całe środowisko szkolne: uczniowie, nauczyciele, pracownicy, rodzice, znajomi uczniów – muszą nauczyć się korzystania z narzędzi informatycznych i internetu. Bez tego za kilkanaście lat będziemy jako społeczeństwo wyłącznie użytkownikami nowoczesności a nie jej współtwórcami.
Edukacyjne Wyzwania Medialne – EWM to zespół celowych, zaplanowanych działań edukacyjnych na rzecz środowiska szkolnego i nauki z wykorzystaniem internetu, social mediów i smartfonów uczniów jako urządzeń udostępniających różne formy pomocy dydaktycznych: nagrania dźwiękowe, teksty, obrazy, filmy itd. EWM w swojej nazwie zawiera wskazówki dotyczące zakresu działań i ideę jej powstania.
- Edukacyjne – termin ten oznacza, iż wyzwanie musi zawierać elementy programu nauczania, aby je wyjaśniać, upowszechniać i utrwalać, doskonalić, wspomagając proces nauczania i oceniania.
- Wyzwania – pojęcie to w swojej genezie oznacza stawianie sobie trudnych do rozwiązywania zadań, wyrabia umiejętności znajdowania się w nowych sytuacjach wymagających od nauczycieli i uczniów otwartości i wysiłku, poświęcenia się; to przygotowanie się do sprawdzianów wiedzy i umiejętności, aby osiągnąć wyższy stopień wtajemniczenia w jakiejś dziedzinie.
- Medialne – wszelkie działania określane EWM muszą opierać się na internecie jako narzędziu wspomagającym wdrażanie konkretnych czynności lub źródle komunikacyjnym, informacyjnym, łączącym uczestników wyzwań. Ma wykorzystywać znane w internecie formy wyszukiwania, redagowania, publikowania, przekazywania i sprawdzania informacji, a także wszelkie dostępne urządzenia cyfrowe lub elektroniczne włącznie ze smartfonami.
EWM ma łączyć w sobie najbardziej wartościowe elementy dydaktyki nauczania ostatnich lat, między innymi nauczania projektowego i pracy grupowej z nowinkami internetu i smartfonami.
2. Cele
Przedsięwzięcia EWM mają oddziaływać na dwóch płaszczyznach: edukacyjnej i społecznej. Pierwsze jest łatwo przedstawić, bowiem każdemu działaniu szkoły opartemu na programach nauczania i wychowania towarzyszy uzyskiwanie określonych celów kształcących lub postaw. Szkoła nigdy nie działała w próżni. W kręgu jej wpływów byli i są nauczyciele, pracownicy szkoły, uczniowie i ich rodzice z rodzinami, a także znajomi, współcześnie nie tylko z podwórka, ale też z social mediów. Obie te płaszczyzny wykorzystuje EWM do celów edukacyjnych, aktywizując i integrując szkołę wokół konkretnych zadań. Cechą EWM jest otwarcie na społeczeństwo, jawność i transparentność celów, działań, włączanie się do współpracy ze społecznością lokalną, rodzin uczniów i znajomych, nauczycieli, upowszechniając wiedzę szkolną, by ta stawała się tematem rozważań i miejsc w internecie gromadzących zainteresowanych danym zagadnieniem internautów.
W związku z powyższym cele EWM to:
- Aktywizacja środowiska szkolnego wokół określonych w programie nauczania zagadnień edukacyjnych, stymulowanie działania propagującego postawę zainteresowania utrwalaniem wiedzy szkolnej, pogłębianiem i popularyzowaniem jej w środowisku szkolnym, a także pozaszkolnym.
- Integracja to jednoczenie sił i środków szkoły, aby rozwiązywać problemy edukacyjne, tworzyć grupy zainteresowań, uczyć się współdziałania i odpowiedzialności za postęp intelektualny całego środowiska, a także dbanie o nawiązywanie pozytywnych relacji między uczniami i ich utrwalanie.
- Reklama i promocja działań szkoły w środowisku lokalnym poprzez zapraszanie do współdziałania z uczniami: nauczycieli, rodzin uczniów i znajomych z social mediów. Ogromną wagę ma budowanie i pokazywanie nowego wizerunku szkoły, nowoczesnego nauczyciela i ucznia we współdziałaniu.
- Innowacyjność – propagowanie i przybliżanie, wdrażanie do środowiska szkolnego nowoczesnych form aktywności intelektualnej związanej z informatyką i internetem. Wyrabianie postawy potrzeby współtworzenia przestrzeni edukacyjnej online.
3. Rodzaje wyzwań
Wyzwania EWM dotyczą zagadnień edukacyjnych w zakresie: uczenia (się), doskonalenia (się), utrwalenia danej partii materiału czy umiejętności zawartej w programie nauczania na danym etapie kształcenia i wychowania. Staramy się w pełni koncentrować na nauce wiedzy programowej.
- Ogólne – wyzwanie utylitarne społecznie, dotyczące partii programu nauczania, która jest obecna i wykorzystywana w życiu pozaszkolnym. Tego typu wyzwaniem może stać się test z ważnej lektury szkolnej lub tabliczki mnożenia – każdy obywatel powinien znać ten materiał i może jego znajomość sprawdzić.
- Specjalne – wąskie, wyzwanie dotyczące specjalistycznej wiedzy przedmiotowej określonej i omawianej na wybranych zajęciach szkolnych, wychowawczych. Może nim być podwyższanie sprawności w pisaniu rozprawki z języka polskiego czy obliczanie funkcji trygonometrycznych z matematyki. Otwarcie go na szerszą publiczność będzie pożyteczne, w EWM musi ono w jakiś sposób wybrzmieć, ale nie przyciągnie uwagi większej ilości uczestników pozaszkolnych.
Intencją EWM jest, aby nauczyciele z uczniami, ich rodzinami i znajomymi próbowali doganiać współczesność, tę wirtualną, wymyślając sposoby na jej wykorzystanie w edukacji z jednej strony, a z drugiej, aby wypełniać internet wartościowymi dla edukacji i społeczeństwa treściami – również w miejsce wszechobecnego hejtu.
Ze względu na zasięg i uczestnictwo wyzwanie może mieć charakter lokalny (szkolny) lub ogólnopolski. W działaniach lokalnych biorą udział uczniowie klasy, szkoły lub szkół zależnie od zaprojektowania wyzwania i jego celów, zaproszenia skierowanego przez autorów do konkretnej grupy osób. W wyzwaniach ogólnopolskich mogą brać udział wszyscy zainteresowani z kraju.
Tworzeniu wyzwania towarzyszy zasada otwartości. Oznacza ona, iż każdy zainteresowany może aktywnie dołączyć do realizacji zadań i celów w roli uczestnika lub obserwatora.
4. Etyka
Wyzwanie EWM rozumiemy jako zaproszenie do pozytywnych działań edukacyjnych i rozwojowych. EWM dąży, aby dojrzewająca do samodzielności nastoletnia młodzież uczyła się odpowiedzialności za własny rozwój i współtworzyła świat informatyczny (internet), nie zadowalając się jedynie konsumpcją dóbr kultury tworzonych i udostępnianych przez innych. Ważne jest wychowanie młodych pokoleń w przeświadczeniu, że jednostka i grupa są tak samo ważne w swoich dążeniach do realizacji wyzwań życiowych, naukowych i społecznych. Równie ważne jest uczenie i utrwalanie nawyków etycznego zachowania w internecie: przeciwdziałanie anonimowej mowie nienawiści (hejt), wychowanie w szacunku i uczciwości, sumienności, samodzielności w korzystaniu z internetu w tym do praw autorskich i powierzonych zadań.
Przyjęło się zwyczajowo uważać, że określenie: „stawiać wyzwanie” oznacza działanie pozytywne, bo jest skierowane do i przez osobę zainteresowaną wykonaniem pewnych czynności doskonalących. Stawiać wyzwanie może sobie każdy człowiek i czyni to, ale w EWM tak jak w szkole stawia je sobie uczeń lub uczniowie sami – przed sobą. W imieniu uczniów może je postawić wychowawca, nauczyciel lub dyrektor. Z kolei termin „rzucać wyzwanie” dotyczy drugiej osoby, nie można rzucić wyzwania samemu sobie. Podobnie jak w pierwszym przypadku to sformułowanie także ma pozytywne konotacje, gdyż zawiera element pragnienia dokonania zmian na lepsze. Zatem „rzucić wyzwanie” można osobie lub grupie osób spełniających podobne do nas kryteria i cele, zwykle rówieśnikom – w sporcie: zawodnikom tej samej dyscypliny (pchnięcie kulą) lub wagi (boks).
W EWM używamy wyłącznie kulturalnej formy zaproszenia: „Zapraszamy do podjęcia wyzwania”.
5. Konkursy wiedzy
Testy konkursów na lekturki.pl udostępniają ćwiczenia pytań konkursowych w tzw. eliminatorach błędów (eliminujących błędy). Konkurs #ortograf2019 i #przecinek2019 to wyzwania, w których ideą jest powtórzenie określonych 100. wyrazów trudnych i norm interpunkcyjnych na przykładowych fragmentach tekstów literatury polskiej. W obu wypadkach zadania konkursowe są „odtajnione”. Uczestnicy będą je ćwiczyć do woli, w każdym miejscu i w wolnych chwilach, ile razy zechcą. Wyzwanie polega na tym, że każdy poświęci tyle czasu na ćwiczenia, ile uzna za konieczne, aby odnieść sukces – 100% poprawności testu głównego w jak najkrótszym czasie. Podczas jego rozwiązywania uczestnik zmierzy się z wyborem zadań spośród tych ćwiczonych w tzw. eliminatorze (eliminuje błędy), ale, uwaga, czas na rozwiązanie będzie o wiele krótszy niż podczas ćwiczeń w domu. Zatem wyzwanie dotyczy tak sprawnego opanowania materiału, aby znać odpowiedź na wszystkie pytania, „zanim skrypt na dobre je załaduje” z bazy pytań i wyświetli na stronie(!).
Nie do każdego testu pasuje powyższe rozwiązanie. Celem konkursu #panTadeusz1834 jest obcowanie z lekturą Adama Mickiewicza. Eliminator został tam zaprojektowany w taki sposób, aby uczestnicy rozwiązywali testy wyboru w oparciu o zaglądanie do fragmentów ksiąg. W ten sposób będą budować własną mapę myśli, w której umieszczą pojęcia typu np.: 20, Robak, Jacek Soplica, Kometa i inne. Czytając „Pana Tadeusza” i odpowiadając na pytania, będą sprawdzać samodzielnie, czy kliknęli we właściwą odpowiedź. Zatem cyfra 20 powinna im się skojarzyć z pytaniem o wiek Tadeusza Soplicy, hasło Robak z wieloma pytaniami, np. Kto przygotowywał powstanie na Litwie?; Jacek Soplica – powinien im się skojarzyć z pytaniami typu: Kto zabił Stolnika a Kometa ze zjawiskiem na niebie zapowiadającym katastrofę. Jeśli dobrze wczytają się w pytania, które wskazują pewien tok analizy lektury, nie będzie problemu, osiągną sukces. Jeśli tylko wezmą udział w teście głównym, nie odpowiedzą poprawnie nawet na 30% pytań. A zatem testy i praca z nimi pozostawia wartościowe ślady w pamięci uczestników, jeśli działają chętnie i w celu poszerzenia wiedzy.
6. Struktura konkursów
Wyzwania medialne, czyli zaplanowane czynności edukacyjne dziejące się online w czasie rzeczywistym mogą przybierać formy konkursów z różnych dziedzin wiedzy i ich wycinków, mogą to być panele dyskusyjne otwarte podczas zajęć szkolnych, blogi tematyczne, fora dyskusyjne, lekcje otwarte (online), wykłady i spotkania autorskie, w których bierze udział społeczność szkolna, zajęcia integracyjne czy sportowe, mitingi interdyscyplinarne, testy itd. Wyzwaniem może być każda działalność, inicjatywa nauczyciela, ucznia, grupy osób zaplanowana i dostępna w internecie.
Warunkiem rozpoczęcia przygotowań i wyboru wyzwania jest ocena przydatności merytorycznej dla realizacji programu nauczania, o czym decyduje nauczyciel a zatwierdza je dyrektor szkoły.
W formule EWM nie chodzi o zgłoszenie jednego ucznia, który napisze test główny na 100%, ale o zaproszenie do podjęcia wyzwania wszystkich uczniów. Za cel wyjściowy postawią sobie osiągnięcie np. 50% punktów. To pozwoli szkole zająć 3. miejsce w kraju. Istnieje zamknięta pula zadań a z nich 20, dla każdego inne, będą losowane do testu głównego. Wszystkie są dostępne w eliminatorze błędów do miesięcznego ćwiczenia. |
7. Testy zderzeniowe i odtajnianie wymagań
Wielu nauczycieli i rodziców zastanawia fenomen prawa jazdy polegający na tym, że pełnoletni uczniowie szkół średnich, którzy na tym etapie edukacji nie radzą sobie jeszcze z tabliczką mnożenia i czytaniem książek, a pomimo to zdają testy teoretyczne na prawo jazdy(?). W ciągu kilku tygodni opanowują bazę złożoną nawet z kilku tysięcy zadań, zdobywając 74/74 punkty(100%!) na egzaminie.
8. EWM na przykładzie #ortograf2019
- Znajdujemy ważny dla programu nauczania element nauki z konkretnego przedmiotu: nauczyciel, uczeń, dyrektor, rodzic współpracujący ze szkołą – osoby dostrzegające jakiś problem wart powtórzenia, utrwalenia, zgłębienia, zatrzymania się przy nim, pożyteczny dla życia szkolnego ucznia, klasy, szkoły, środowiska lokalnego itp. Dla przykładu ortografia, ale nie cała, tylko wycinek, powiedzmy 100 wyrazów trudnych, z którymi zdaniem polonistów uczniowie mają największe problemy.
- Formułujemy potrzeby i cele, chcemy utrwalić, ćwiczyć 100 trudnych dla danej grupy (klasy) wyrazów. Zapisujemy te wyrazy wraz z ich wyjaśnieniem i synonimami, dlatego że łatwiej będzie uczniom zapamiętać ich pisownię w jakimś otoczeniu, kontekście.
- Wybieramy (nauczyciel, uczniowie, razem) sposób pracy. Układamy test z wyrazami i zbieramy materiały pomocnicze. Możemy też znaleźć coś w internecie.
- Piszemy test i wraz z pomocami umieszczamy w sieci lub prosimy, aby ktoś nam w tym pomógł (np. lekturki.pl).
- Próbujemy zainteresować swoim pomysłem inne osoby z życia szkoły: uczniowie nauczyciela, nauczyciel klasę itp.
- Zapisujemy wspólnie cele i tworzymy graficzne wyzwanie będące jednocześnie zaproszeniem do podjęcia wyzwania: kartka papieru z EWM – wg przykładu poniżej.
- Rozglądamy się, czy nie można byłoby zainteresować pomysłem wyzwania inne osoby, klasy, szkoły.
- Wyznaczamy terminy realizacji EWM i informujemy społeczność szkolną: gablotka w klasie, na korytarzu, na grupach social mediów itd.
- Aktywne uczestnictwo w przygotowaniach do EWM wszystkich zainteresowanych.
- Analiza udziału i realizacji EWM, ocenianie wg wcześniej przyjętej skali ocen i ewaluacja.
9. Ogłaszanie EWM
Wyzwania z różnych dziedzin wiedzy szkolnej na przykładach.
PRZYKŁAD 1. Uczniowie klasy 7a i 1a zaprosili do podjęcia wyzwania koleżanki i kolegów, pierwsi z tej samej szkoły, w drugim przypadku 1a zaprosiła do podjęcia wyzwania klasę 1b ze szkoły, z którą zetknął ich los podczas wycieczki do Zakopanego. Nauczyciele obu klas otrzymali zaproszenie do konkursu #ortograf2019 ze strony lekturki.pl. Uczniowie wraz z nauczycielami planującymi dyktanda i powtórki ortograficzne na języku polskim przystali na ten pomysł i kilka dni później umieścili EWM na tablicy ogłoszeń, wzorując się na powyższych przykładach w pliku doc. zaproszeni do udziału są wszyscy uczniowie szkoły, rodzice i nauczyciele, a także znajomi z social mediów.
10. EWM a EWD
Edukacyjna Wartość Dodana – EWD to wskaźnik, którego „boją się wszystkie szkoły”. Jego spadek powoduje, że muszą się pojawiać programy naprawcze, gdyż placówka nie osiąga sukcesów przeliczanych na wzrost osiągnięć uczniów. Porównywane są wyniki egzaminów zewnętrznych z minionych lat i określany wskaźnik, na którym dyrektorom i radom pedagogicznym bardzo zależy: im wyższy, tym szkoła pracuje lepiej, ale! Zawsze jest jakieś „ale”.
11. Podsumowanie. Dlaczego EWM?
Przyszłość edukacji musimy łączyć z internetem i tzw. nauczaniem online lub zdalnym. Środowiska szkolne już pracują online, ponieważ uczniowie żyją w świecie lub światem wirtualnym. Noszą ze sobą smartfony łączące ich w grupy formalne i nieformalne często ważniejsze niż szkolne klasy. W wielu przypadkach mają już doświadczenia elearningowe, szczególnie w zakresie testów. Znają nawet pewne kruczki typu: gdy nauczyciel zada test na platformie do wykonania w domu, to jedna osoba może go rozwiązać za całą klasę. Dlatego testy online należy masowo wdrażać, rozpowszechniając etykę pracy online. Dążąc do zagospodarowania internetu przez system edukacyjny, zadaniem EWM jest popularyzacja pracy online. Ma ona tę zaletę, że jest atrakcyjna dla uczniów i może stać się propozycją ciekawszą, bardziej różnorodną niż monotonne obserwowanie social mediów.
12. Do pobrania
Wszystkie elementy graficzne i przykłady tekstów można pobierać z tej strony, wybierając dany element i klikając prawym przyciskiem myszy, a następnie zapisując na swoim komputerze. Można także pobrać tutaj logo EWM w rozdzielczości (px): 40×24, 250×150, 400×240, 700×420, 1200×720.
Zaproszenie do EWM w formacie pdf z logiem 1200px: ewm.pdf.
——————————————