Statut szkoły to taka mała szkolna konstytucja, zbiór zasad życia i funkcjonowania placówki. To najważniejszy dokument zwykle bardzo obszerny, którego nie zmienia się co tydzień. Z tego powodu warto przemyśleć umieszczenie w statucie tylko ogólnej informacji odnośnie oceniania osiągnięć uczniów typu:
„System oceniania w szkole jest wspomagany średnią ważoną wyliczaną przez dziennik elektroniczny. Każdy przedmiot posiada własny system klasyfikacji wag. Szczegółowe dane na ten temat zawierają Przedmiotowe Zasady Oceniania stanowiące odrębne dokumenty dostępne dla wszystkich na stronie www.”
Średnia ważona w PZO
Przedmiotowe Zasady Oceniania to zbiór norm, wg których uczniowie są oceniani podczas pracy na zajęciach i nie tylko (zajęcia pozalekcyjne, kółka zainteresowań, akademia, konkursy zewnętrzne itp.). Zgodnie z informacją w Statucie umieszczamy w PZO zestawienie form sprawdzania osiągnięć ucznia, gdyż do tego obliguje zapis w ustawie z 1991 „nauczyciel ma obowiązek formułowania wymagań edukacyjnych” – skala wag i formy sprawdzania osiągnięć są także wymaganiami, bo określają, w jakiej formie nastąpi sprawdzanie osiągnięć uczniów. Dokument ten będzie wiążący dla każdego nauczyciele danego przedmiotu, np. fizyki, chemii czy j. angielskiego.
Obowiązkiem nauczyciela jest poinformowanie uczniów już w pierwszych dniach września o systemie oceniania. Zatem jeszcze przez wakacje nauczyciele mogą cokolwiek zmienić czy przedefiniować. Łatwiej to oczywiście zrobić w PZO niż w statucie.
Tabela 1. Formy sprawdzania osiągnięć uczniów i ich wagi: przykład
1 | 2 | 3 | 4 |
LP. | Formy sprawdzania osiągnięć: wiedzy, umiejętności i aktywności ucznia. Przykłady: | Waga | Kolor w dzienniku |
---|---|---|---|
1 | Sprawdzian, (…) | 5 | Czerwony |
2 | Odpowiedź ustna, (…) | 4 | Niebieski |
3 | Kartkówka, (…) | 3 | Zielony |
4 | Aktywność, (…) | 2 | Czarny |
5 | Zadanie domowe, (…) | 1 | Czarny |
Kropki w nawiasach w Tabeli 1. (…) oznaczają, iż można dopisać do wagi różne, nie zaś tylko jedną formę sprawdzania osiągnięć. Te najbardziej pracochłonne, najtrudniejsze zadania to zwykle sprawdziany, najłatwiejsze z kolei i pisane bez nadzoru nauczyciela to zadania domowe. Dlatego wagi stopniowane są od najwyższej – 5 do najniższej – 1. W kolumnie 4 określono także kolor oceny w dzienniku elektronicznym, aby i w ten sposób informować wagę wydarzenia, jakim jest ocenianie lub użycie konkretnej formy. W kolumnie 2 w wierszu 1 polonista wpisze sobie np. Sprawdzian wiadomości z działu, Wypracowanie klasowe itp. a matematyk np. Sprawdzian z działu, Praca egzaminacyjna i inne.
Należy pamiętać, iż tabela form i wag jest zbiorem zasad mającym zastosowanie do całego cyklu nauczania danego przedmiotu, co obliguje do wyznaczania form i wag stosowanych w każdej klasie, a jeśli danej formy nie stosujemy w którejś z klas, dopisujemy ją do innych wag, a nie tworzymy nowej wyłącznie dla tej jednej formy sprawdzania osiągnięć.
Przykład ważenia ocen
Formułujemy formy i wagi dla klas 1-4 liceum z dowolnego przedmiotu, ustalając, że będzie to skala 1-7, bo mamy dużo form sprawdzania osiągnięć. Jeżeli waga 7 będzie użyta dopiero w klasie maturalnej, jej istnienie w skali wag dla całego cyklu oceniania jest nieuzasadnione! Dlaczego? Dlatego, że wagi traktujemy z taką samą powagą prawną jak oceny, czyli jeśli mamy obowiązującą skalę ocen 1-6, to każdej ocenie w PZO przypisujemy konkretne wymagania. Jeśli uczeń je spełni, nie możemy mu powiedzieć: „OK, ale piątki nie dostaniesz, bo piątki są zarezerwowane dla klas maturalnych”. Odnośnie form sprawdzania: wpisujemy je do tabeli, dzieląc na ważne i o mniejszych wymaganiach.
W PZO zapisujemy także skalę oceniania z wyszczególnionymi wymaganiami. Różnica pomiędzy skalą ocen a skalą wag jest taka, że przykładowo uczeń oceny dostatecznej w półroczu może nie otrzymać z żadnej form sprawdzania osiągnięć, bo przyłożył się i zebrał same oceny dobre lub bardzo dobre. Natomiast spodziewa się i słusznie, że każda z form oznaczonych w PZO wagami zostanie przez nauczyciela użyta. Czyli: nauczyciel da mu szansę spróbowania swoich sił w odpowiedzi ustnej, kartkówce, sprawdzianie, oceni aktywność na zajęciach, udział w kole zainteresowań, ciężką pracę przy projekcie grupowym i in. „szanse” zapisane przez nauczyciela w PZO. Czyli uczeń może nie zobaczyć konkretnych ocen, ale wagi powinien zobaczyć wszystkie w ciągu półrocza. Z tego powodu większość szkół wybiera skalę 1-4 czy 1-5, nie tworząc martwych wag i wag straszaków.
Przedmiotowe Zasady Oceniania w przypadku średniej ważonej to umowa wiążąca dla nauczyciela i ucznia, której nie można ignorować lub wybierać z niej to, co np. jest mniej uciążliwe dla którejś ze stron.
Tworzenie skali wag ocen zaczyna się od planowanie rozkładu materiału i form sprawdzania osiągnięć uczniów, aby do nich dobrać wagi a nie odwrotnie. Nie sugerujemy się ilością wag w innej szkole czy w innej grupie przedmiotowej, każdy z nauczycieli musi określić swój własny system ważenia ocen i wraz za nauczycielami uczącymi tego samego przedmiotu zadecydować o funkcjonalności prawa, które będzie wiążące dla tej grupy przedmiotowej. Nie może być różnych wag u nauczycieli uczących w tej samej szkole tego samego przedmiotu i jeden „wycenił” ocenę z odpowiedzi ustnej na wagę 3, inny na 1.