Czytanie lektury i przygotowanie się ucznia do jej analizy na zajęciach szkolnych wymaga wysiłku rozłożonego w czasie. Proces ten przedstawia praca badawcza z 2009 roku pt. „Przyczyny nieczytania lektur w szkole średniej”.
Jej „produktem ubocznym” stała się Matryca Opanowania Lektury MOL – zbieżność z „molem książkowym” nieprzypadkowa 😁. Starałem się w niej zdiagnozować trudności, na jakie napotyka niedoświadczony uczeń w kontakcie z dziełem literackim o dużej objętości. Użyłem porównania czytania „opasłych tomów” (tak się mawiało lub „cegłówek”) lektur z wejściem do lasu, zupełnie obcego terenu. Wszystkie drzewa (postaci, wątki) są do siebie podobne i równoznaczne. Czytanie z czasem staje się męczące i młody umysł przestaje się skupiać.
1. Założenia metody 2. Wymagania MOL 3. Procedura MOL krok po kroku 4. Jak działa MOL? 5. Ewaluacja i kolejny krok 6. Ocenianie MOL 7. MOL w skrócie
Przykładem jest „Pan Tadeusz” i problem z percepcją treści tej epopei wielu pokoleń czytelników. Naturalną rzeczą bowiem jest oczekiwanie czytającego lekturę ucznia na spotkanie z postacią tytułową. Tadeusz Soplica pojawia się jednak sporadycznie (zob. Opisy – w „Panu Tadeuszu”). Samo imię jako klucz znaczeniowy jest poszukiwane przez czytającego z pominięciem wielu opisów i akcji. Aby samodzielnie zebrać całość fragmentów o Tadeuszu w jedną zwartą notatkę lub charakterystykę postaci, trzeba przewertować lekturę wzdłuż i wszerz. Istny las – prawda? – dla ludzi bez wielkiego doświadczenia w czytaniu większych utworów epickich pisanych wierszem. W tym kontekście sprawdzian ze znajomości lektury w oparciu o znajomość sylwetki Tadeusza na pierwszych zajęciach jawi się jako błąd dydaktyczny czy wręcz złośliwość.
Dopiero na lekcjach pod opieką nauczyciela uczeń dowiaduje się, że Tadeusz Soplica to postać drugo- lub trzecioplanowa, bo ważniejsi są inni… To przewraca „świat przeczytany” do góry nogami i oznacza powrót do wątków, które należy zgłębiać od nowa. I poszukiwać prawdy o Jacku vel. Robaku i in.
Praca nad zagadnieniem czytania lektur i zebrane doświadczenia pozwoliły na opracowanie metody esencjonalnej MOL. Uaktualnia ona tradycyjne analizy, dostosowując do możliwości współczesnych uczniów i wprowadza element nowoczesnego oceniania w myśl zasady, iż sukces najlepiej motywuje do pracy. Oddając MOL do użytku i oceny przydatności polonistom, mam nadzieję, że będziemy mogli lepiej wywiązywać się z obowiązków omawiania dłuższych lektur w szkole z korzyścią dla rozwoju kultury polskiej i etosu pracy nauczyciela polonisty.
Dla kogo MOL
Stosowana w praktyce, opracowana i przedstawiana tutaj metoda esencjonalna dotyczy pracy z uczniami, przed którymi postawiono prawdziwe wyzwanie czytania obszernych dzieł literackich. To także metoda dla nauczycieli poszukujących rozwiązania typu: „Co zrobić, aby skutecznie zrealizować cele edukacyjne związane z powieściami pozytywistycznymi i nie tylko?”. Dlaczego pozytywistycznymi? Z uwagi na realizację programu opartego na historii literatury.
Pozytywizm to epoka krótka, więc nie ma wiele czasu na zajęcia teoretyczne i analizę nowel. Za to obfituje w powieści, dzieła obszerne, z którymi trzeba sobie radzić. Nie dość, że ich przeczytanie należy rozłożyć w czasie, to jeszcze uczniowie muszą przygotować się do ich omawiania, aby wszystkie „przerobić” w dość krótkim czasie. „Lalka”, „Potop”, a może jeszcze fragmenty lub całość „Nad Niemnem” plus „Zbrodnia i kara”, no, jest co czytać. Nauczyciel może nie tylko zachęcać, ale też pomagać zmierzyć się z tymi wyzwaniami.
Właśnie! MOL potrafi podwyższać ambicje uczniów w obszarze zajęć lekcyjnych. Czują większy komfort psychiczny i brak presji spowodowany niepewnością, że tego lub tamtego szczegółu z lektury nie zapamiętali, ponieważ cechą metody jest możliwość powracania do wybranych przez ucznia elementów zajęć poświęconych realizacji lektury. Rośnie także jakość ocen, więc i „zapał przygotowań”, jakich przez wiele lat bez stosowania MOL nie widziałem. Dosłownie dwie, trzy osoby czytały, ze trzy oglądały adaptację filmową lub czytały streszczenie i to na 35osobową klasę sukces.
Poniższa tabela przedstawia obowiązki ucznia w odniesieniu do czytelnictwa i realizacji lektur w zestawieniu z obowiązkami nauczyciela, czyli szkoły, państwa, systemu oświaty nastawionego na egzekwowanie zadań.
Tabela 9. (Numeracja z pracy badawczej) Model kształcenia w oparciu o lektury
| LP. | Faza opanowania lektury | Miejsce | Odpowiedzialny | Nadzorujący |
| 1 | Czytanie lektury | Dom | Uczeń | |
| 2 | Robienie notatek | Dom | Uczeń | |
| 3 | Przypominanie treści przed lekcją | Dom/Szkoła | Uczeń | |
| 4 | Omówienie na zajęciach | Szkoła | Uczeń | Nauczyciel |
| 5 | Analiza i interpretacja na zajęciach | Szkoła | Uczeń/Nauczyciel | Nauczyciel |
| 6 | Utrwalenie wiedzy (pisanie prac) | Dom/Szkoła | Uczeń | Nauczyciel |
| 7 | Wykorzystanie wiedzy z lektury | Szkoła | Uczeń |
Tabela 9. i zapisane w niej obowiązki skłaniają do wyciągnięcia następujących wniosków:
- Wkład pracy ucznia w procesie kształcenia i nauczania języka polskiego jest czasochłonny i nie da się go porównać z żadnym innym przedmiotem szkolnym.
- W całym cyklu realizacji obowiązku poznania i opanowania lektury uczeń jest pozostawiony w większości samemu sobie.
- Szkoła, czyli poloniści nastawieni są na egzekwowanie (ocenianie) obowiązku czytania lektur przez ucznia i na wąską z nim współpracę pod warunkiem, że spełni on wymóg czytelniczy, czyli poświęci swój czas pozaszkolny, aby przeczytać wskazane dzieła.
- Analiza lektur w szkołach średnich (także na studiach) opiera się w dużej mierze na określaniu tematów zajęć a następnie na odpytywaniu uczniów (studentów).
Gdyby zliczyć wszystkie oceny niedostateczne postawione uczniom w szkołach średnich w ostatnich 30 latach za to, że nie przeczytali lektur a w efekcie nie potrafili także wykonać zadań z nimi związanych i gdyby zamienić je na złotówki, zbudowalibyśmy tysiące kilometrów nowoczesnych autostrad i zostałoby jeszcze na ścieżki rowerowe w każdym większym mieście Polski.
1. Założenia metody
- Uznajemy na wstępie słuszność dwóch założeń do wyboru:
- Uczniowie przeczytali lekturę, ale niewiele z niej zrozumieli, gdyż bariera artystycznej wizji świata przedstawionego, kompozycji jak i akcji, jest dla współczesnych pokoleń zupełnym zaskoczeniem, nowością do tego stopnia, że mieli prawo się pogubić niczym wśród leśnych traktów, gdzie nie oznaczono szlaków w sposób, do jakiego są przyzwyczajeni (lektury z gwiazdką w szkole średniej).
- Uczniowie nie przeczytali lektury w domu z różnych powodów: od zniechęcenia powstałego w wyniku kontaktu z obcym i niezrozumiałym światem przedstawionym, przez brak czasu wolnego z racji zarobkowania (starsza młodzież szkół średnich) aż do problemów w nauce innych przedmiotów. Uwaga na marginesie: uczniowie klas pierwszych szkół średnich mają 20 różnych przedmiotów w technikach, w liceach 14 i codziennie po 8 godzin zajęć.
- Z uwagi na fakt, iż kanon lektur jest pełen wartości ważnych dla tradycji i kultury polskiej, szkoła ma zapisany w programach nauczania obowiązek przeanalizowania z uczniem „esencji” treści, czyli „istoty rzeczy”, zawartych w arcydziełach, zachęcając w ten sposób do zapoznania się z całością dzieł niezależnie od tego czy uczeń przeczytał lekturę bez zrozumienia czy zgłosił jej nieprzeczytanie.
- MOL jest posługiwaniem się metodą analityczną opracowaną do realizacji dłuższych lektur, aby dawać gwarancję opanowania przez uczniów najważniejszych elementów ich świata przedstawionego.
- Matryca MOL to termin użyty w dwóch znaczeniach: wykorzystania stałych i określonych narzędzi teoretycznoliterackich (geneza, bohaterowie, epoka literacka, wątki, narrator, przebieg akcji itd.), aby analiza była skuteczna oraz uświadomienie uczniom zasad poszukiwania i rozpoznawania wspólnych warstw znaczeniowych w utworach, patrząc na nie także przez pryzmat zdobytych już wcześniej doświadczeń (paralelizmy, motywy przewodnie).
- Intencją MOL jest ujednolicenie systemu oceniania za wywiązywanie się z obowiązków realizacji lektury przez ucznia. W sposób etyczny z uwzględnieniem wymogów pedagogiki nauczania ocenianiu powinno podlegać zaangażowanie ucznia podczas omawiania arcydzieła literackiego i poziom wywiązywania się z zadań stawianych mu na zajęciach szkolnych a nie za test znajomości lektury wykonywany przed omawianiem dzieła w formie kartkówki lub sprawdzianu.
- Formą adekwatną do analizy dzieła literackiego jest wspólne z nauczycielem omówienie go na lekcjach, aby następnie sprawdzić i ocenić stan osiągniętej (zapamiętanej) wiedzy o lekturze w formie ustnej wypowiedzi ucznia lub pisemnej na karcie MOL, co zważywszy na charakter pracy podczas lekcji, może stanowić także jej (ich) cenną ewaluację.
MOL nie zwalnia nikogo z obowiązku czytania lektur. Zajmuje się sposobem omawiania dzieł o dłuższej objętości na zajęciach szkolnych, rozkładając po równo odpowiedzialność za ten proces na nauczyciela i ucznia.
Uzasadnienie pojawienia się metody MOL wynika z doświadczeń. Przypomnijmy w tym miejscu, iż do roku 2000 nie było znane w polskiej szkole pojęcie dysfunkcji w postaci dysleksji (i in.). Zdolni maturzyści popełniający rażące błędy na maturze pisemnej z języka polskiego byli „weryfikowani negatywnie” i w latach 1945-2005 (Nowa Matura) zmuszani do poprawiania matury i/lub rezygnacji ze studiów. Nie można dzisiaj ocenić skali zmarnowanych talentów wśród abiturientów zdolnych w zakresie przedmiotów ścisłych lub technicznych.
Z pewnością „procedura” ujednolicająca uczniów wobec wymagań egzaminacyjnych była/jest nieetyczna i niehumanitarna. Zakładała bowiem, że wszyscy ludzie są tacy sami w odniesieniu do predyspozycji intelektualnych i możliwości percepcji. Dość wąski margines błędów ortograficznych – 3 rażące – eliminował z systemu edukacji tysiące przerażonych uczniów, którzy nie widzieli różnicy w zapisach wyrazów z „ó” czy „u” i mimo znajomości zasad popełniali rażące błędy ortograficzne. Nie radzili sobie także i nie radzą z interpunkcją, ponieważ szkoła nie uczy składni.
W latach 80’tych XX wieku szkoła bała się, że uczniowie porzucą lektury na rzecz komiksów; w latach 90’tych wszyscy oglądali filmy na video (VHS) i kończono filmować kanon; w początkach XXI wieku modne były torrenty (P2P) – robiono wszystko, aby zobaczyć a nie czytać. Dzisiaj wszystkie niemal lektury można obejrzeć za darmo, ale nawet do tego polonistom udaje się przekonać garstkę uczniów? MOL zachęca, nie nakazuje, daje szansę i nadzieję na dobrą ocenę każdemu uczniowi. To ich mobilizuje.
2. Wymagania MOL
Metoda esencjonalna MOL (Matryca Opanowania Lektury) zakłada duży wkład pracy polonisty w przygotowania do realizacji długich objętościowo lektur i jej wspomaganie na większości etapów pracy analitycznej. Ale to przygotowanie jest jednorazowe i przyda się dla kolejnych grup.
- Polonista planuje tematy (zgodne z programem nauczania) i szczegółowe cele, dzieląc je na adekwatne jednostki lekcyjne, aby wyjaśniać meandry świata przedstawionego analizowanych dzieł. Dostosowuje także swój czas wolny, biorąc pod uwagę konieczność bieżącego oceniania postępów w nauce swoich podopiecznych. Po każdych zajęciach sprawdza i ocenia karty MOL.
- Nauczyciel ma do dyspozycji i wykorzystania na zajęciach z lektur min. filmy – w całości lub tylko istotne fragmenty, podcasty, audiobooki, plany, testy na platformach e-learningowych, grafiki, prezentacje, cytaty i fragmenty z numerami wersów czy rozdziałów jako zakładki, a także strony www z tekstami lektur, opracowaniami i streszczeniami. Uwaga: aby zrozumieć treści dzieł, poloniści podczas studiów także korzystali i korzystają z opracowań, streszczeń, analiz.
- Nauczyciel przygotowuje kartę MOL dla każdego ucznia: A4 w kratkę dla młodszych, w linię dla uczniów klas starszych i szkół średnich. Kartki mają mieć wyraźne marginesy, ponieważ będą wpinane do segregatorów i dostępne do wglądu codziennie podczas analizowania lektury oraz po wystawieniu oceny za całokształt pracy analitycznej uczniów.
Tabela 1. Model kształcenia metodą esencjonalną z MOL
| LP. | Faza opanowania lektury | Miejsce | Odpowiedzialny | Wspomagający |
| 1 | Czytanie lektury | Dom | Uczeń | |
| 2 | Robienie notatek | Szkoła | Uczeń/Nauczyciel | Nauczyciel |
| 3 | Przypominanie treści przed i w czasie lekcji | Dom/Szkoła | Uczeń/Nauczyciel | Nauczyciel |
| 4 | Omówienie na zajęciach | Szkoła | Uczeń/Nauczyciel | Nauczyciel |
| 5 | Analiza i interpretacja na zajęciach | Szkoła | Uczeń/Nauczyciel | Nauczyciel |
| 6 | Utrwalenie wiedzy (pisanie prac) | Dom/Szkoła | Uczeń/Nauczyciel | Nauczyciel |
| 7 | Wykorzystanie wiedzy z lektury | Szkoła | Uczeń |
W powyższej tabeli w odróżnieniu od wcześniejszej tradycyjnej wersji obowiązków uczeń/nauczyciel wobec lektury widać wyraźnie, iż została zwiększona rola i aktywność nauczyciela jako osoby wspomagającej a nie tylko nadzorującej proces realizacji lektury zgodnie z programem nauczania.
3. Procedura MOL krok po kroku
*UWAGA 1. Na początku zajęć umawiamy się, że na 10-15 (młodsze klasy więcej czasu) minut przed końcem zajęć uczeń dostanie arkusz MOL do wpisania wszystkiego, co zapamiętał, czego się nauczył na zajęciach. Od ilości faktów i wyczerpania wątku/ów będzie zależała jego ocena cząstkowa z lektury. Nauczyciel po zajęciach podkreśla ostatni zapis ucznia, czyta i na marginesie wpisuje ocenę za merytoryczną wartość treści, nie oceniając stylu i ortografii.
**UWAGA 2. Po otrzymaniu arkusza MOL na kolejnej lekcji uczeń dowie się, jak została oceniona jego dotychczasowa praca. Oznacza to, iż nauczyciel po lekcji na bieżąco ocenia zapisy uczniów na kartach MOL (stąd tak ważne jest zaplanowanie czasu na poprawianie kart MOL). UWAGA 3. Po otrzymaniu arkusza MOL uczeń sam decyduje, na jaki temat się wypowiada: o wątku bieżącym, który co dopiero analizował z nauczycielem na lekcji czy dopowie wątek ostatni, już oceniony przez nauczyciela. Ma prawo wyboru w obrębie przyznanego mu czasu, może pisać o obu wątkach.
UWAGA 4. W arkuszach MOL za każdym razem uczniowie zaczynają pisać w następnych wersach pod linią zakreśloną przez nauczyciela, nie piszą na marginesach, nie robią strzałek itp. Arkusze MOL magazynowane są w segregatorach szkolnych jako dokumentacja pracy uczniów na zajęciach. UWAGA 5. Uczniowie przygotowani i biorący czynny udział w analizie wraz z nauczycielem także wypełniają arkusz MOL. Ocena za ich aktywność przełoży się później na ocenę za całość realizacji lektury – poprzez podwyższenie oceny za dany fragment analizy. |
4. Jak działa MOL?
Metoda esencjonalna pozwala na analizę dużych objętościowo lektur na zajęciach szkolnych. Nauczyciel przygotowuje materiały pomocnicze, aby wspomagać ucznia i razem z nim dostrzegać najważniejsze treści, uwrażliwiać na elementy znaczeniowe i interpretacyjne. Skupia się na warstwie znaczeń rozumianych i możliwych do przeniesienia na życie codzienne, poszukując uniwersalnych wartości ważnych dla społeczeństwa i wartościowych dla ucznia współczesnego. Wyjaśnia także miejsce dzieła w historii literatury. Ponadto metoda esencjonalna MOL:
- sprawdza umiejętności czytelnicze ucznia prezentowane w szkole, wspomagając rozwój jego zdolności koncentracji uwagi i skupiania się na ważnych elementach analitycznych ze szczególnym uwzględnieniem teorii literatury.
- koncentruje się podczas zajęć na nauce tworzenia syntetycznej wypowiedzi selektywnej dążącej do wnikliwego analizowania elementów świata przedstawionego, aby zrozumieć idee i cele jego powstania.
- sprzyja myśleniu twórczemu w obrębie możliwości odczytywania wątków i motywów literackich ważnych kulturowo, poznawanych już wcześniej i systematyzuje je.
- rozwija i utrwala umiejętność samodzielnego myślenia poprzez formułę zapisu, a także formułowania wypowiedzi pisemnej w formie streszczania, opisu i charakterystyki postaci, co uzyska znaczenie podczas przygotowań do kolejnych wyzwań pisemnych w formie prac klasowych.
- wspólna praca z uczniem MOL odsuwa na plan dalszy uprzedzenia co do objętości lektury i niweluje strach przed tym zadaniem, zwracając uwagę na wartościowe dla ucznia treści dzieła. Jest swego rodzaju chwytem pedagogicznym odwracającym uwagę od tego, czego uczniowie współcześni nie lubią: od poczucia samotności i alienacji podczas wielogodzinnego oderwania od świata realnego lub wirtualnego, aby skupiać się na czytaniu lektury.
- uczniowie doskonalą umiejętności pisania różnych form wypowiedzi, począwszy od notatek i streszczania, skończywszy na charakterystyce postaci. Nabierając doświadczeń, nie będą czuli strachu przed pracami klasowymi, przestaną po dwóch zdaniach liczyć wyrazy w nadziei, że spełnili już warunek 250 wyrazów…
MOL to metoda obniżająca stres podczas analizy obszernych lektur szkolnych. Można ją porównać do nauki pływania pod okiem instruktora trzymającego kursantowi pod plecami niezatapialną matę piankową. Dzięki niej z pewnością nie utonie a uczeń „ogarnie” lekturę i nie dostanie oceny ndst lub dop. Ową matę opiekun delikatnie wyjmuje przed końcem trenowanego dystansu, aby „pływak” samodzielnie dobrnął do krawędzi. Wychodząc na brzeg, będzie miał poczucie udziału we własnym sukcesie. To ma go motywować do ciężkiej pracy. Zaangażowanie nauczyciela i ocenianie na bieżąco sygnalizuje uczniowi, iż bierze udział w ważnym wyzwaniu edukacyjnym.
Puste arkusze MOL to w mojej praktyce rzadkość. Nawet jeśli uczeń nie przygotuje się do pierwszych czy drugich zajęć, widząc efekty pracy całej grupy, przełamie się i zacznie brać czynny udział w zajęciach, czytać choćby fragmenty i następnie je opisywać. Zbierając doświadczenia nagradzane pozytywnymi ocenami, kolejnym razem postawi sobie wyższe wymagania, ponieważ szybko zorientuje się, że ocena z omawianej lektury zależy wyłącznie od niego.
5. Ewaluacja i kolejny krok
Z analizy arkuszy MOL sporządzamy swoiste zestawienie najczęstszych potknięć merytorycznych i błędów rzeczowych uczniów, aby do nich wrócić na zajęciach po lekturze i niektóre rzeczy wyjaśnić raz jeszcze. Informacja zwrotna powinna zawierać momenty najtrudniejsze, z którymi uczniowie sobie nie poradzili. Najczęściej będą dotyczyć fazy interpretacyjnej i ocen zjawisk świata przedstawionego, jakich dokonali młodzi analitycy, rzadziej błędów w nazwach własnych i innych tego typu szczegółów.
Warto zadbać o szybką realizację kolejnego trudnego dla uczniów wyzwania, jakim jest praca klasowa. Będzie to wypracowanie zaplanowane przez nauczyciela jako np. charakterystyka wybranych postaci lub rozprawka problemowa oparta na fragmencie dzieła – róbmy to już na poziomie szkoły podstawowej (zob. Rozprawka w szkole podstawowej a rozprawka maturalna). W obu przypadkach zadań uczniowie na świeżo będą mogli wykorzystać zdobytą wiedzę z lektury w celu uzyskania najważniejszych i najwyższych ocen z przedmiotu, jakim są wypracowania klasowe. Im dłuższa przerwa pomiędzy omówieniem lektury a pracą klasową, tym niższe predyspozycje do pisania esencjonalnego – rzeczowego a większe do konfabulacji i błędów rzeczowych czy porażek, bo „uczeń już zapomniał szczegóły”.
Spodziewane wzrosty w obszarach realizacji zadań z języka polskiego: stosowanie MOL-a (krócej i łatwiej odmieniać analogicznie do rzeczownika „mol”) ma doprowadzić do zaniku ocen niedostatecznych, a w najgorszym razie do ich spadku do wartości 5% na klasę. Z kolei w dziedzinie pisania charakterystyk powinien nastąpić znaczny wzrost w przedziale ocen dobry i bardzo dobry. Wzrost powinien też być wyraźny w pisaniu rozprawek problemowych w miejscach rozwijających wątki: „dokonaj analizy podanego fragmentu” i „odwołaj się do całości lektury”. W klasach ambitnych i zmotywowanych, humanistycznych przy zastosowaniu MOLa należy spodziewać się wzrostu ilości ocen bdb i zaniku ocen 1-3. W klasach techników, gdzie część uczniów nie wyraża chęci zdawania matury i zdobycia wysokiej oceny z języka polskiego na świadectwie, wartością nadrzędną powinien być zanik ocen ndst i dopuszczających.
6. Ocenianie MOL
Można śmiało powiedzieć, iż ciężka praca uczniów podczas realizacji lektury jest równa przygotowaniu do sprawdzianu czy pisaniu pracy klasowej. Dlatego też formę o nazwie „Lektura obowiązkowa…. (tytuł)” lub „MOL – … (tytuł lektury)” należałoby umieścić w grupie form sprawdzania osiągnięć ucznia wśród sprawdzianu lub pracy klasowej. To powinno zdopingować do koncentracji wysiłku przez kilka dni cyklu analitycznego i będzie też znaczącym docenieniem wkładu pracy. Zatem jeśli w szkole jest obecna metoda wyliczania średniej ważonej, warto umieścić MOL w jednej z najwyższych wag.
Przy ocenianiu tradycyjnym realizacji lektury bez MOL odpowiednią wagą oceny powinna stać się ta sama waga, którą określamy zadanie domowe. Wielu nauczycieli waży zadanie domowe zaraz po kartkówce z uwagi na fakt, iż są to prace z założenia podejrzewane o niesamodzielność oparte na „przepisywaniu internetu”. Z kolei czytelnictwo lektur jako również pracę domową ci sami poloniści ważą na równi ze sprawdzianami, zresztą często rozpoczynając i kończąc omawianie lektury od sprawdzenia poziomu przeczytania książki. Dlaczego zatem ma być oceniana inaczej niż właśnie kategoria: „zadanie domowe”? Oznaczałoby to obniżenie pozycji „Lektura obowiązkowa…” w hierarchii wag przy średniej ważonej? I cóż z tego? Czy stawianie jedynek za nieprzeczytanie książki jest rozwiązaniem?
Czy to źle, że skoro uczeń miał coś zrobić sam w domu, to nie powinien być oceniany, jakby pracował w klasie pod nadzorem i opieką nauczyciela? Owszem, ale uczniowie i rodzice często słyszą: „Miał przeczytać, nie przeczytał, niedostateczny z najwyższą wagą i koniec rozmowy!”. Nie do końca. 46% uczniów szkół średnich w latach 2015-2017 (raport NIK) otrzymało oceny dopuszczające z matematyki. Złośliwi mówią w związku z tym, że 46% matematyków nie potrafi nauczyć swojego przedmiotu powyżej oceny dopuszczającej a jakaś stara maksyma mówi o szkolnym ocenianiu: „Nauczyciel oceniając uczniów, ocenia też samego siebie”.
Z podobnych do matematyki przyczyn oceny z języka polskiego są prawdopodobnie także w większości zaniżane w szkołach średnich, gdyż chodzi o te same szkoły, gdzie obowiązują wypaczone zasady oceniania. W związku z tym, jeśli polonista postawi dwie oceny niedostateczne z najwyższą wagą za nieprzeczytanie dwóch lektur w półroczu i doda dwie takie same z pracy klasowej, to średnia ważona z dziesięciu a nawet piętnastu ocen może spaść do oceny dopuszczającej.
7. MOL w skrócie
Polonista podaje tematy/zagadnienia na kolejne lekcje z lekturą. Analizuje z uczniami przygotowany temat w oparciu o fragmenty książki, filmu, zwracając uwagę na najważniejsze elementy – esencję. Na 10-15 minut przed końcem każdej lekcji rozdaje uczniom karty pracy (karty MOL), na których zapisują, co zapamiętali – szczegóły z lektury. Na kolejnych zajęciach cyklu nauczyciel realizuje nowy temat a uczeń na koniec lekcji dostaje kartę MOL już z oceną za poprzednią lekcję (notatkę, notatki). Przez kolejne 10-15 minut może opisywać bieżący temat lekcji lub wrócić do tego, który wcześniej zaniedbał, poprawiając sobie ocenę. Omawianie lektury kończy się lekcją podsumowującą, kiedy polonista wyciąga średnią z ocen ze wszystkich tematów – notatek napisanych przez uczniów na lekcjach.
——————————————